W dzisiejszym cyfrowym świecie internet stał się nieodłączną częścią naszego życia. Korzystamy z niego do pracy, nauki, rozrywki, komunikacji i wielu innych codziennych czynności. Jednak dla milionów osób z niepełnosprawnością wzroku, niedostępne strony internetowe stanowią poważną barierę, uniemożliwiając im pełne uczestnictwo w życiu online. Podobnie jak fizyczne przeszkody uniemożliwiają dostęp do budynków, tak samo źle zaprojektowane strony internetowe wykluczają osoby niewidome i słabowidzące z dostępu do informacji i usług .  

Warto pamiętać, że tworzenie dostępnych stron internetowych nie przynosi korzyści jedynie osobom z niepełnosprawnościami. Poprawa dostępności często wiąże się z lepszą użytecznością dla wszystkich użytkowników, co może prowadzić do zwiększenia zasięgu i poprawy pozycji w wyszukiwarkach. Standardem w dziedzinie dostępności cyfrowej są wytyczne WCAG (Web Content Accessibility Guidelines), które pomagają twórcom stron internetowych w tworzeniu treści dostępnych dla szerokiego grona odbiorców.

Wytyczne WCAG (Web Content Accessibility Guidelines) dla dostępności wzrokowej (Poziomy A i AA)

WCAG opierają się na czterech fundamentalnych zasadach, znanych pod akronimem POUR: Postrzegalność, Funkcjonalność, Zrozumiałość i Solidność.  

• Postrzegalność: Użytkownicy muszą być w stanie postrzegać prezentowane informacje. Oznacza to, że treść nie może być niewidoczna lub niedostępna dla ich zmysłów. Przykłady obejmują zapewnienie tekstu alternatywnego dla obrazów, napisów do filmów i transkrypcji audio.
• Funkcjonalność: Użytkownicy muszą być w stanie obsługiwać interfejs. Nawigacja i wszystkie elementy interaktywne muszą być dostępne za pomocą różnych metod, takich jak klawiatura, mysz lub technologie wspomagające.
• Zrozumiałość: Użytkownicy muszą być w stanie zrozumieć zarówno informacje, jak i sposób działania interfejsu. Treść powinna być jasna, prosta i logicznie zorganizowana.
• Solidność: Treść musi być na tyle solidna, aby mogła być interpretowana przez różnorodne programy użytkownika, w tym technologie wspomagające. Oznacza to, że strona powinna być zgodna ze standardami kodowania i interoperacyjna z różnymi przeglądarkami i urządzeniami.

Te zasady stanowią fundament tworzenia dostępnych stron internetowych, a ich stosowanie często poprawia użyteczność dla wszystkich użytkowników.  

WCAG definiują trzy poziomy zgodności: A, AA i AAA, przy czym poziom A jest najbardziej podstawowy, a AAA najbardziej rygorystyczny. Dla większości stron internetowych zaleca się osiągnięcie poziomu AA, który usuwa znaczące bariery dostępności. Poniżej przedstawiono kluczowe kryteria sukcesu dla poziomów A i AA istotne dla osób z niepełnosprawnością wzroku:

Najczęstsze bariery w dostępie do stron internetowych dla osób niewidomych i słabowidzących

Osoby z niepełnosprawnością wzroku napotykają wiele barier podczas korzystania z internetu. Jedną z najczęstszych jest brak lub nieodpowiedni tekst alternatywny dla obrazów. Czytniki ekranu odczytują ten tekst, aby opisać zawartość obrazu użytkownikowi. Jeśli tekst alternatywny jest nieobecny lub nieopisowy, osoby niewidome nie mogą zrozumieć informacji przekazywanych wizualnie.

Kolejną poważną barierą jest niewystarczający kontrast kolorów między tekstem a tłem. Osoby słabowidzące i z daltonizmem mogą mieć trudności z odczytaniem tekstu, jeśli różnica w jasności między tekstem a tłem jest zbyt mała.

Brak możliwości nawigacji za pomocą klawiatury również stanowi poważny problem. Wiele osób z niepełnosprawnościami wzroku korzysta z klawiatury do poruszania się po stronie internetowej. Jeśli nie wszystkie elementy interaktywne są dostępne za pomocą klawiatury, te osoby nie mogą w pełni korzystać ze strony.

Nieprawidłowa struktura nagłówków utrudnia nawigację i zrozumienie treści dla użytkowników czytników ekranu. Nagłówki (H1-H6) powinny być używane w logicznej hierarchii, aby odzwierciedlać strukturę treści.

Niedostępne formularze internetowe to kolejna częsta bariera. Brak odpowiednich etykiet pól, instrukcji i komunikatów o błędach utrudnia osobom niewidomym i słabowidzącym wypełnianie formularzy.

Niejasne linki, takie jak „kliknij tutaj”, nie informują użytkownika o celu linku, co jest szczególnie problematyczne dla osób korzystających z czytników ekranu, które często nawigują po stronie za pomocą listy linków.

Niedostępne multimedia, takie jak brak napisów do filmów lub transkrypcji audio, uniemożliwiają osobom z niepełnosprawnością wzroku dostęp do tych treści.

Wiele z tych barier wynika z niedostatecznej świadomości lub nieprawidłowej implementacji podstawowych zasad dostępności.

Jak czytniki ekranu (np. JAWS, NVDA) interpretują zawartość stron internetowych

Czytniki ekranu, takie jak JAWS (Job Access With Speech) i NVDA (NonVisual Desktop Access), są kluczowymi narzędziami dla osób niewidomych i słabowidzących, umożliwiającymi im korzystanie z komputerów i internetu. Działają one poprzez interpretację kodu źródłowego strony internetowej, takiego jak HTML, i przekształcanie go w mowę lub brajl.

Semantyczny HTML odgrywa kluczową rolę w tym procesie. Czytniki ekranu polegają na poprawnie oznaczonych elementach HTML, aby zrozumieć strukturę i znaczenie treści. Używanie znaczników takich jak <header>, <nav>, <main>, <article> i <section> pomaga w interpretacji układu strony i ułatwia nawigację. Błędy w semantyce HTML mogą prowadzić do poważnych problemów z dostępnością, ponieważ czytnik ekranu może nieprawidłowo odczytać lub zinterpretować treść.

Atrybuty ARIA (Accessible Rich Internet Applications) rozszerzają semantykę HTML, dostarczając dodatkowych informacji dla czytników ekranu o elementach interaktywnych i dynamicznych. Mogą one definiować role, stany i właściwości elementów interfejsu użytkownika, które nie są standardowo dostępne w HTML, co poprawia dostępność dla technologii wspomagających.

Osoby korzystające z czytników ekranu mają różne metody nawigacji po stronie internetowej. Najczęściej używają klawiatury do poruszania się po elementach strony, takich jak linki, przyciski i pola formularzy, za pomocą tabulatora i strzałek. Mogą również przeskakiwać do nagłówków, co ułatwia im szybkie znalezienie interesujących ich sekcji. Czytniki ekranu odczytują na głos tekst, tekst alternatywny przypisany do obrazów, etykiety pól formularzy oraz inne informacje o elementach strony.

Zrozumienie, w jaki sposób czytniki ekranu interpretują zawartość stron internetowych, jest kluczowe dla tworzenia dostępnych i użytecznych witryn dla osób z niepełnosprawnością wzroku.

Najlepsze praktyki tworzenia alternatywnych tekstów dla obrazów i innych elementów wizualnych

Tekst alternatywny (alt text) jest niezbędny dla dostępności stron internetowych dla osób niewidomych i słabowidzących. Powinien on być krótki, zwięzły i opisowy, wyjaśniając cel obrazu w danym kontekście.

Dla obrazów informacyjnych, które przekazują ważne treści, tekst alternatywny powinien opisywać, co przedstawia obraz i jaki jest jego cel na stronie. Należy unikać fraz typu „obrazek przedstawiający” lub „zdjęcie”. Ważne jest uwzględnienie kontekstu, w jakim pojawia się obraz. Dla złożonych obrazów, takich jak wykresy i diagramy, można podać krótkie podsumowanie w tekście alternatywnym i bardziej szczegółowy opis w tekście głównym lub na oddzielnej stronie. Jeśli obraz jest jednocześnie linkiem, tekst alternatywny powinien opisywać cel linku, a nie tylko sam obraz.

Dla obrazów dekoracyjnych, które nie przekazują istotnych informacji, zaleca się użycie pustego atrybutu alt=””. Dzięki temu czytniki ekranu pominą te obrazy, nie wprowadzając zamieszania.Jakość tekstu alternatywnego ma kluczowe znaczenie dla zrozumienia treści przez osoby niewidome, a jego brak jest jedną z najczęstszych barier dostępności. Różne typy obrazów wymagają indywidualnego podejścia do tworzenia tekstu alternatywnego, uwzględniającego ich funkcję i kontekst.

Prawidłowe strukturyzowanie treści strony za pomocą nagłówków (H1-H6) i list

Struktura treści strony internetowej ma ogromne znaczenie dla jej dostępności, szczególnie dla osób korzystających z czytników ekranu.

Logiczna hierarchia nagłówków (H1-H6) jest kluczowa dla ułatwienia nawigacji i zrozumienia struktury strony. Nagłówki powinny być używane w odpowiedniej kolejności, bez pomijania poziomów, aby odzwierciedlać relacje między różnymi sekcjami treści. Każda strona powinna mieć jeden nagłówek H1, który zazwyczaj zawiera tytuł strony. Użytkownicy czytników ekranu często korzystają z nagłówków do szybkiego przeskakiwania między sekcjami strony, co czyni prawidłową strukturę nagłówków niezbędną dla efektywnej nawigacji.

Używanie list uporządkowanych (<ol>) i nieuporządkowanych (<ul>) pomaga w organizacji treści i jest poprawnie interpretowane przez czytniki ekranu. Należy stosować semantyczne znaczniki list zamiast ręcznego formatowania, aby czytniki ekranu mogły prawidłowo odczytać liczbę elementów na liście i jej typ.

Prawidłowa struktura nagłówków i list znacząco ułatwia osobom z niepełnosprawnością wzroku poruszanie się po stronie i zrozumienie jej zawartości.

Wymagania dotyczące kontrastu kolorów między tekstem a tłem

Kontrast kolorów między tekstem a tłem ma kluczowe znaczenie dla czytelności strony internetowej, szczególnie dla osób słabowidzących.

Według wytycznych WCAG 2.1 na poziomie AA, kontrast wizualny między tekstem a tłem powinien wynosić co najmniej 4.5:1 dla zwykłego tekstu i 3:1 dla dużego tekstu (18 punktów lub 14 punktów pogrubiony). Poziom AAA wymaga jeszcze wyższych współczynników kontrastu (7:1 i 4.5:1).

Dostępnych jest wiele narzędzi do sprawdzania kontrastu kolorów, które pomagają projektantom i programistom upewnić się, że ich strony spełniają te wymagania. Przykłady obejmują Colour Contrast Analyser, WebAIM Contrast Checker i wtyczkę Silktide Toolbar.

Ważne jest również, aby unikać używania samego koloru do przekazywania informacji. Osoby z daltonizmem mogą nie być w stanie odróżnić pewnych kolorów, dlatego ważne jest, aby informacje były przekazywane również w inny sposób, np. za pomocą tekstu lub ikon.

Niewystarczający kontrast kolorów jest jedną z najczęstszych barier dostępności i utrudnia czytanie tekstu wielu użytkownikom. Regularne sprawdzanie kontrastu kolorów powinno być standardową praktyką podczas tworzenia stron internetowych.

Dostępność formularzy internetowych dla osób z niepełnosprawnością wzroku

Formularze internetowe są często kluczowym elementem interakcji użytkownika ze stroną, dlatego ich dostępność dla osób z niepełnosprawnością wzroku jest niezwykle ważna.

Każde pole formularza powinno mieć prawidłowo przypisaną etykietę (<label>), która opisuje jego przeznaczenie. Należy używać atrybutów for i id, aby programowo połączyć etykietę z odpowiednim polem formularza. Do grupowania powiązanych pól formularza, takich jak dane adresowe, należy używać elementów <fieldset> z opisującym je elementem <legend>.

Ważne jest również przekazywanie jasnych instrukcji dotyczących formatu wprowadzanych danych oraz dostarczanie informatywnych komunikatów o błędach, które są programowo powiązane z polami, których dotyczą.

Wszystkie pola i kontrolki formularza powinny być dostępne i obsługiwane za pomocą klawiatury.

Niedostępne formularze stanowią poważną barierę, uniemożliwiając osobom z niepełnosprawnością wzroku korzystanie z wielu usług online. Prawidłowe oznaczanie pól formularzy i obsługa błędów są kluczowe dla zapewnienia ich dostępności.

Przykłady dobrze i źle zaprojektowanych stron internetowych

Analiza przykładów dobrze i źle zaprojektowanych stron internetowych może pomóc w zrozumieniu, jakie elementy mają największy wpływ na dostępność dla osób z niepełnosprawnością wzroku.

Cechy dostępnych stron internetowych często obejmują wysoki kontrast kolorów, możliwość nawigacji za pomocą klawiatury, poprawnie oznaczone nagłówki, opisowe teksty alternatywne dla obrazów, dostępne formularze z etykietami i obsługą błędów, możliwość powiększenia tekstu, użycie semantycznego HTML i ARIA oraz link „Przejdź do treści”. Strony takie zapewniają intuicyjną nawigację i łatwy dostęp do treści dla wszystkich użytkowników.

Z kolei typowymi błędami w projektowaniu niedostępnych stron są niski kontrast kolorów, brak tekstu alternatywnego dla obrazów, używanie koloru jako jedynego sposobu przekazywania informacji, brak możliwości nawigacji za pomocą klawiatury, niedostępne formularze (brak etykiet), niejasne lub brakujące teksty linków, nieprawidłowa struktura nagłówków oraz brak napisów do filmów. Te błędy znacząco utrudniają lub wręcz uniemożliwiają osobom z niepełnosprawnością wzroku korzystanie ze strony.

Analiza tych przykładów pokazuje, że dbałość o podstawowe zasady dostępności ma bezpośredni wpływ na użyteczność strony dla osób z niepełnosprawnością wzroku. Często spotykane błędy są stosunkowo proste do naprawienia, co podkreśla potrzebę edukacji i świadomości wśród twórców stron internetowych.

Podsumowanie: W kierunku bardziej inkluzywnego internetu

Tworzenie dostępnych stron internetowych dla osób z niepełnosprawnością wzroku jest nie tylko obowiązkiem etycznym i prawnym, ale także szansą na dotarcie do szerszego grona odbiorców i poprawę ogólnej użyteczności witryny.

Dostępność cyfrowa to proces ciągły, który wymaga regularnego monitorowania i aktualizacji. Zaleca się przeprowadzanie regularnych audytów dostępności i testowanie stron z udziałem użytkowników z niepełnosprawnościami. Dostępnych jest wiele narzędzi i zasobów do testowania i poprawy dostępności stron internetowych.

Dążmy wspólnie do tworzenia internetu, który jest dostępny i inkluzywny dla wszystkich, niezależnie od ich możliwości.